HÌnh mẫu Đức Mẹ ở "phương Tây" từ đầu thế kỷ XX

HÌNH MẪU ĐỨC MẸ Ở "PHƯƠNG TÂY" TỪ ĐẦU THẾ KỶ 2O...

Hôm trước, khi tôi giới thiệu bức tranh "Đức Mẹ Granduca" sáng tác năm 1504, của Raphael (1483-1520), có bạn đã có ý kiến rằng, hình ảnh Đức Mẹ trong tranh không giống như trong "nguyên mẫu"....!

Sự thực, không có hình ảnh Đức Mẹ hay Thiên Chúa nào là "nguyên mẫu" cả.

"Nguyên mẫu" mà số đông nhầm lẫn-được nhìn thấy ở khắp các nhà thờ theo phong cách châu Âu, từ đầu thế kỷ 20 cho đến nay-thực chất, là chịu ảnh hưởng từ hình ảnh Đức Mẹ trong tranh của William Bouguereau (1825-1905)-họa sĩ vẽ theo phong cách Cổ điển được xếp vào hàng bậc nhất ở Pháp thế kỷ 19-đặc biệt là bức "Innocence" vẽ năm 1893 vô cùng nổi tiếng này.

Chúng ta cần biết, tất cả, hình ảnh Đức Mẹ hay Thiên Chúa trong nghệ thuật đều là sản phẩm của trí tưởng tượng-kết quả "biểu tượng hóa" của tư duy thị giác, hay "hiện thực hóa" và "lãng mạn hóa" theo cái nhìn tự nhiên, và cuối cùng là "siêu hình hóa" theo cái nhìn văn hóa...-biến đổi theo thời gian...

"Đức Mẹ Granduca" sáng tác năm 1504, của Raphael (1483-1520)

Hình ảnh Đức Mẹ trong "Đức Mẹ Granduca" của Raphael, với vẻ đẹp nhẹ nhàng sâu lắng của mình, đã chinh phục tình cảm công chúng phương Tây từ đầu thế kỷ 16, và được nhìn nhận một cách tự nhiên là hình mẫu của Đức Mẹ...!

Đến đầu thế kỷ 20, hình ảnh Đức Mẹ trong "Innocence" đã được yêu thích nhiều hơn bởi vẻ đẹp mềm mại, nhẹ nhàng, và trong trẻo của mình... và cũng một cách tự nhiên trở thành hình mẫu của Đức Mẹ ở phương Tây cho đến ngày nay...!

NGUYÊN HƯNG

(Lược trích từ "Nghệ thuật Công giáo", tập 2)

MỘT MẪU MỰC CỔ ĐIỂN CỦA HÌNH ẢNH ĐỨC MẸ...

"Đức Mẹ Granduca" của Raphael sáng tác năm 1504.

Khi vẽ hình ảnh Đức Mẹ trong bức tranh này, Raphael đã không dựa vào một nguyên mẫu nào. Tất cả, đều chỉ từ trí tưởng tượng. Ông phải "vật lộn" với vô số phác thảo để tìm kiếm cái đẹp lý tưởng của mình, và cuối cùng, công lao khổ nhọc của ông đã được đền đáp. Bức tranh đạt đến sự hài hoà bình dị một cách tự nhiên và ẩn chứa một trữ lượng cảm xúc vô biên, khó tả-vượt xa tất cả những tác phẩm vẽ Đức Mẹ đã có trước đó. Nhiều nhà phê bình mỹ thuật sau này cho rằng, kể từ khi "Đức Mẹ Granduca" của Raphael ra đời, hình ảnh Đức mẹ Maria trong hội họa phương Tây và cả trong tâm thức người phương Tây nói chung, mới có được một mẫu mực. Sự ảnh hưởng này dường như vẫn còn "mới nguyên" cho đến tận ngày nay.

Về bức tranh này, trong The story of Art, E.H. Gombrich đã viết: "Bức “Madonna del Granduca” của Raphael đúng là kinh điển theo cái nghĩa nó đã trở thành mẫu mực cho sự hoàn hảo cho bao thế hệ... Nó không cần được giải thích. Nơi đây sức sống tràn đầy. Cái cách Raphael tạo hình khuôn mặt Đức Trinh Nữ và cho nó lui dần vào bóng tối, cái cách chàng làm cho ta cảm thấy khối lượng cơ thể dưới lớp áo choàng lỏng lẻo, sự vững chãi và dịu dàng trong cách ngài bồng ẵm trẻ Giêsu - tất cả tạo nên thế cân bằng hoàn hảo. Ta cảm thấy chỉ cần thay đổi bố cục chút xíu cũng đủ làm xáo trộn toàn bộ sự hài hòa. Thế nhưng không hề có gì gò bó hay giả tạo trong cách sắp xếp. Trông nó như không thể khác hơn, và dường như nó đã hiện hữu như thế từ khi bắt đầu có thời gian”

Nguyên Hưng